Бири-бирине карама-каршы мааниде колдонулуучу сөздөр
антонимдер деп аталат. Мисалы: аз-көп, өйдө-ылдый,
чоң-кичине, келим-кетим ж. б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Метаномия.
Бир нерсенин атын экинчи
түшүнүктүн ордуна колдонуу Мисалы: Эки чыны ичти (эки чыны кымыз ичти дегендин
ордуна), Пушкинди жаттоо (Пушкиндин чыгармаларын жаттоо) ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Метатеза.
Бир сөздүн же эки сөздүн
ичиндеги тыбыштардын ордун алмаштырып айтуу. Мисалы: тегирмен – темирген, күмөн
– күнөм, кочуш – кош ууч ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Метафора.
Заттарды, нерселерди
айрым белгилеринин окшоштугуна карай башка сөз менен атоо. Мисалы: бут –
адамдын буту, столдун буту, кулак – адамдын кулагы, казандын кулагы, көз –
малдын көзү, терезенин көзү ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Кесиптик лексика.
Белгилүү бир кесипке
таандык болуп айтылган сөздөр кесиптик лексика деп аталат. Мисалы: га – гектар,
механизатор, центнер ж.б. – айыл чарба кызматкерлерине; врач, доктор, аптека,
операция, хирург, бинт – медицина кызматкерлерине; живопись, графика,
скультура, портрет ж.б. – сүрөтчүлүк кесиптегилерге; очерк, аңгеме, повесть,
роман, поэзия ж.б. – жазуучуларга таандык.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Архаизм.
Тилдин сөздүк
составындагы эскирип, колдонуудан чыгып калган сөздөр архаизм деп аталат.
Мисалы: хан, буурсун, булдурсун, найза, бараң, болуш, келте, калкан, чарык ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Неологизмдер.
Тилдин сөздүк составында
пайда болгон жаңы сөздөр неологизмдер деп аталат. Мисалы: космонавт, спутник,
учкуч-космонавт, корабль, ракета, автоматтык станция, орбита ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Омонимдер.
Айтылышы бирдей, мааниси
ар башка болгон сөздөр омонимдер деп аталат. Мисалы: ат (жылкы), ат (этиш), буу
(суунун буусу), буу (этиш), ак (сын атооч), ак (этиш).
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Синонимдер.
Айтылышы ар түрдүү,
мааниси бири-бирине жакын сөздөр синонимдер деп аталат. Мисалы: бөрү –
карышкыр, акылдуу – эстүү, киши – адам, мыкты – сонун, кооз – сулуу, бактылуу –
таалайлуу ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги
Жаратылыштагы кээ бир
нерселердин, түшүнүктөрдүн атынын тилде мурдатан колдонулуп жүргөн сөздөр
аркылуу берилиши сөздүн өтмө мааниси деп аталат. Мисалы: тумшук –
канаттуулардын тумшугу, тоонун тумшугу, кочкор тумшук ж.б.
Кененирээк бул жерден караңыз: Кыргыз тилинин справочниги