Тыбыш деген эмне


ТЫБЫШ - тилдик байланыш жасоо үчүн адамдын сүйлөө органдары (өпкө, үн түйүндөрү, кекиртек, ооз, мурун көңдөйлөрү, тил) аркылуу пайда болуп, кулакка угулуучу үн толкуну. Тыбыштардын артикуляциялык, акустикалык жана лингвистикалык 3 аспектиси бар, кээде буга перцевтивдик (кабыл алуу) деген 4-аспекти да кошулат. Тыбыштарды классификациялоонун көп түрү белгилүү, алардын негизгиси - артикуляциялык классификация. Тыбыштар өз алдынча тонго жана шыбышка ээ. Тон үн түйүндөрүнүн ыргактуу кыймылынан, шыбыш үн түйүндөрүнүн кыймылсыз абалда туруп, сүйлөө органдарында тоскоолдук болушунан жасалат. Музыкалык тону бар тыбыштар - үндүүлөр; шыбышчылдар - каткалаң үнсүздөр. Жумшак, уяң үнсүздөр тон менен шыбыштын айкалышынан жасалат. Үндүүлөр - эринге, үн узундугуна, жаактын ачылышына; үнсүздөр шыбыш жана үндүн катышына, тоскоолдуктун мүнөзүнө жана жасалуу ордуна карай бөлүштүрүлөт.